vefmey spinnur

Háklassablogg

Mikið er ég löt að skrifa blogg. Hef engar skýringar á því né afsakanir, en hér koma í það minnsta pælingar gærdagsins. Ég fór nefnilega í brúðkaup í gær. Vinur minn einn, Jorge, sem ég hitti nú ekki oft en finnst gaman að spjalla við, spurði mig í vikunni hvort ég hefði nokkurn tíma farið í brúðkaup í Chile. Ég kvaðst ekki hafa gert það svo að hann bauð mér í eitt, hjá æskuvini sínum. Þar sem ég vissi að hann hefði alist upp í hverfi ríka fólksins (án þess að vera úr efri stétt sjálfur) bjóst ég alveg við því að veislan yrði í veglegri kantinum. Þegar hann svo sagði mér hvar veislan yrði haldin, á vínekru í útjaðri Santiago, renndi það stoðum undir þann grun. Ég þorði því ekki annað en að stoppa í götin í hálsmálinu á bláu gollunni minni og fara í mitt fínasta púss (hvítan fínan bol og pils með blómamynstri, sumarlegt og sætt), og setja liði í hárið. Við fórum samferða pari úr sama vinahópi, Loreto (hún) og Felipe (hann). Þau höfðu gift sig fyrir jól og báru saman hvert smáatriði í brúðkaupunum tveimur, sem var sætt og fyndið í byrjun en svolítið þreytandi til lengdar.
Kirkjan var auðvitað í fína hverfinu, í fínum almenningsgarði, í stíl við fína fólkið, (“hér leika ríku börnin sér í hvítum sandi, eitthvað annað en í okkar hverfi þar sem sandurinn er svartur,” sagði Loreto.) Athöfnin sjálf var merkilega lík athöfninni heima. Presturinn var duglegur að djóka, með týpískan hérlenskan klisjuhúmor (tengdamömmubrandarar og “brúðurin er eins og prinsessa, stórglæsileg í dag. Brúðguminn, tja, jú, eitthvað hefur verið tjaslað upp á hann”) og tónlistin var góð, miðaldagrúppa með flautur, lútu, slagverk og söng. Brúðhjónin glæsileg og foreldrarnir stoltir. Mér leið auðvitað eins og asna þegar ég kom inn í kirkjuna þar sem allar konurnar voru í kjól nema ég, og ekkert smá kjólum, níðþröngum design-silkikjólum og skóm og hárskrauti og naglalakki í stíl. Allt í einu leið mér eins og heima á Íslandi þar sem allir dressa sig svo mikið upp að maður er aldrei nógu fínn í samanburði, sama hvað maður er ánægður með sig fyrir framan spegilinn heima.
Þema dagsins var tvímælalaust stéttaskipting. Þar sem J. vinur minn er ekki mikið fyrir ríka fólkið, þótt hann hafi (eiginlega óvart) alist upp innan um það, og parið sem við vorum með ekki heldur, var mikið hvíslað og fussað og sveiað yfir allri geðveikinni. Eiginlega er ómögulegt að tala um efri stéttina í Chile án þess að nota orðið cuico (frb.: kvíkó) sem lýsir einmitt þessu fólki, úr efstu stéttum þjóðfélagsins sem á nóg af peningum, býr í fínu hverfunum Las Condes og Vitacura og sendir börnin sín í kaþólska háskólann (sem ég var í), er með her af þjónustufólki til að þrífa upp eftir sig skítinn og passa börnin sín og þarf aldrei að hugsa um það að úti á götunum er fólk sem sveltur. Cuico-ar eru allajafna hægrisinnaðir og Pinochet-istar, eldfimt mál sem best er að láta vera að ræða. Maður segir aldrei cuico við þann sem er cuico, en þeim mun oftar á bak við hann. Allt getur verið cuico, matur, hárgreiðsla, ættarnöfn, augabrúnir (bissnessmenn af arabaættum með mottur yfir augunum), bankar, leikskólar, skólar, spítalar eða orðnotkun (fínu frúrnar nota voðalega mikið smækkunarendingar á öll möguleg orð, cafecito, florcita, tardecita). Til dæmis um muninn á lífi cuico-anna og annarra komst upp fyrir nokkrum mánuðum að camembert-ostur sem seldur var úti í búð olli matareitrun og fjarlægja þurfti hann úr verslunum, þar sem fólk hafði veikst. Það skemmtilega var að öll tilfellin komu upp í fínu hverfunum tveimur sem ég nefndi hér að ofan þar sem að fólk annars staðar borðar ekki svona cuico-ost. Og við erum bara að tala um venjulegan camembert.
Fólk úr efri stétt er hávaxið og grannt, ljósara á hörund, “ljóshært” (þ.e. ekki endilega með svart hár), konurnar með sítt slétt hár. Þetta var vel greinanlegt í brúðkaupinu í gær: ég varð allt í einu lágvaxin aftur. Þjónustufólkið var svo auðvitað allt lágvaxið og mun dekkra á hörund. Í athöfninni tók ég eftir konu sem mér fannst öðruvísi en hinir, hún var góðlegri á svip og hafði þetta blik í augum sem sést hjá vitrum konum sem hafa upplifað margt en láta lítið uppi. Maðurinn hennar var með henni, lágvaxinn líkt og hún og með veðurbarið andlit. Ég sá svo að allir krakkarnir úr vinahópnum fóru að tala við hana og föðmuðu hana að sér. Hún reyndist vera barnfóstran sem hafði gætt brúðgumans og bróður hans þegar þeir voru litlir, búið heima hjá þeim, eldað fyrir þá og hugsað um heimilið (þetta er ennþá mjög algengt í mið- og efristétt). Þegar þau spurðu hvort að hún ætlaði ekki að koma í veisluna sá ég að hún fór undan í flæmingi, en sagðist svo ekki ætla að fara. Þau urðu öll voðalega leið en spurðu ekki af hverju; þau vissu það vel: hún er úr lægri stétt og á ekki heima með þessu fólki, er hrædd um að gera sig að fífli, kannski með því að nota vitlaus hnífapör eða tala með lægristéttarhreim. Svo er það niðurlægingin sem fylgir svipnum hjá fólki sem spyrði hvernig hún þekkti brúðgumann. En ég sá vel svipinn í augunum hjá henni þegar hún sagðist ekki ætla að fara, margra ára niðurbæld sorg í dauflegum augum. Ég hef séð þennan svip oft áður hér í Chile, sérstaklega þegar sósíalistaskandinavinn í mér fer að býsnast yfir því að vinir mínir hafi ekki allir sömu tækifæri og þurfi að sætta sig við lélega menntun, fordóma, fátækt eða niðurlægingu. Þá lítur fólk bara á mig með augnaráði sem segir miklu meira en orðin: inn í þetta fæddist ég og við því er ekkert að gera.
Þetta er orðið heldur langt og sorglegt hjá mér, svo við skulum halda áfram með brúðkaupið. Faðir brúðarinnar er bissnessmaður mikill, á fyrirtæki og fasteignir úti um allan bæ og borgaði að sjálfsögðu brúsann, sem ekki hefur verið ódýr, enda sagði Loreto, sem talar af nýfenginni reynslu við brúðkaupsskipulagningu, að vínekrurnar væru langdýrastar. Gestirnir voru um þrjú hundruð og meirihlutinn löngu kominn af léttasta skeiði. Ég komst svo að því að það var auðvitað af því að þar sem pabbi borgar þurfti hann að bjóða öllum hinum bissnessköllunum og kellingunum þeirra, frímúrarareglunni og fleira fólki sem brúðhjónin þekkja ekki einu sinni.
Útsýnið yfir borgina var dásamlegt í sólarlaginu, pálmatrén báru við gulan og rauðan himininn sem snerti blá og fjólublá fjöllin og tónaði við smog-skýið grágula sem lá yfir borginni. Okkur fína fólkinu var boðið upp á mojito og pisco sour og sýnishorn af mat á pinnum. Svo var okkur vísað inn í risastórt tjald, við vorum á borði 30, hæfilega langt frá fínasta fólkinu og sviðinu, þar sem við vorum nú bara vinirnir, ræflar hlandvanir. Veislan var hundleiðinleg, eins og Jorge þreyttist ekki á að tala um, maturinn var munnbiti af kjöti, sósusletta og agnarsmár þríhyrningur af kartöflugratíni, allt eins og það á að vera, en eftirréttahlaðborðið gott. Engar ræður en alltof langt powerpointsjó með barnamyndum af brúðhjónunum og skemmtilega viðeigandi tónlist undir, eins og “she´s a daddy´s girl” (þá hló ég). Glötuð tónlist, spiluð fyrir gamla fólkið, en klósettin voru sniðug, risastórar rauðmálaðar víngerðartunnur sem maður fór inn í og þar pissaði maður (engir lásar heldur tjöld fyrir dyrum og einn klósettvörður á hvert klósett). Brúðhjónin voru brosmild og kát, með kamerumann á hælunum sem tók upp hverja hreyfingu þeirra allan daginn, fóru svo á milli borða með her af ljósmyndurum til að láta taka myndir af sér með öllum gestunum. Eitthvað voru þau orðin óþreyjufull þegar þau komu að borði 30, brúðurin öskraði á okkur að drífa okkur því að þau hefðu ekki mikinn tíma. Vinirnir voru ekkert voðalega sáttir við hvernig þau komu fram við þá, yrtu varla á þá allt kvöldið og þegar J. sagði brúðgumanum að hann liti vel út og tók aðeins í gráa vestið og bleika bindið hans sagði hann bara “ekki snerta fötin, má ekki skíta þau út”. Ég er handviss um að þau eru besta fólk, en þetta er það sem ríkidæmið gerir við mann, þau detta inn í óþolandi karakter, stressið spilar inn í og pressan að allt sé fullkomið. Og vissulega var allt fullkomið, allt gekk upp, “nógur” matur, vín (jú, það vantaði ekki) og engir skandalar. Vandamálið var bara að veislan var öll gerð fyrir fullorðna fólkið, vindla-og-koníakfélaga pabbans, og því engar áhættur teknar, ekkert glens, ekkert sem gæti stuðað tilvonandi eða núverandi viðskiptafélaga. En brúðhjónin spila með, því að þau fá sinn dag, sitt 300 manna vínekrubrúðkaup, sinn brúðarvönd og kjól, og síðast en ekki síst fá þau loksins að flytja saman, því að það þykir auðvitað ekki við hæfi að fólk búi saman fyrir giftingu í þessum kreðsum.
Þrátt fyrir leiðindin létum okkur hafa það að dansa til fimm, þótt síðustu þrjá klukkutímana hafi Jorge ekki sagt neitt annað en “puta, qué matrimonio fome” (“djöfull er þetta leiðinlegt brúðkaup”) aftur og aftur og þambað viskí onðerokks. Hann var hundfúll og lofaði að bjóða mér með ef einhver fátækari vinur myndi gifta sig, svona upp á samanburðinn. Og jú, brúðkaupið var hrikalega leiðinlegt, en það breytti því ekki að ég skemmti mér stórvel allan tímann við antrópólógískar hugleiðingar um þjóðfélagsstöðu. Og styrktist enn í þeirri trú að ég eigi aldrei eftir að gifta mig.